Jouw stem. Het is een krachtig instrument. Tijdens het zingen kan je er wonderlijke dingen mee doen. En wanneer je op zangles gaat, vliegen de meest uiteenlopende termen je om de oren. Borststem, kopstem, mixed voice, stemregister, stembereik, belting, vocal fry… Weet jij nog waarover het gaat? Geen nood, want wij leggen je graag uit hoe jij jouw stem op verschillende manieren kan inzetten.
Je hebt natuurlijk maar één stem, maar je kan ze wel op verschillende manieren gebruiken om geluid te produceren. Vroeger werd alleen het onderscheid gemaakt tussen kopstem (voor de hoge noten) en borststem (voor de lage noten). Ondertussen weten we dat onze stem veel gecompliceerder is dan dat. De menselijke stem delen wij – voor het gemak – op in vier registers.
M0 = vocal fry
M1 = borststem, Modus 1, modale register, dikke stemplooien, chest voice
M2 = kopstem, Modus 2, kopregister, dunne stemplooien, head voice
M3 = whistle tones of fluitregister
In deze blog bespreken we het verschil tussen M1 en M2.
Borststem of M1
Dit is een van de meest gekende stemregisters. Toch is het belangrijk om een grote misvatting uit de wereld te helpen. Hoewel de term doet vermoeden dat het geluid in je borst wordt geproduceerd, is dat allesbehalve zo. Je stem wordt in eerste instantie altijd door de stemplooien gevormd en daarna bijgekleurd door de vocal tract (de larynx, de pharynx, de neusholte en de mondholte). Stel je die vocal tract voor als de ruimtes waardoor je stemgeluid gaat vooraleer je het hoort. .
Wanneer je in je borststem zingt of spreekt, voel je trillingen in je borst. Zing eens een lage aaah en leg je hand op je borst. Voel je het trillen? Dat komt omdat je borstholte mee resoneert.
We noemen borststem ook wel eens zingen of spreken met dikke stemplooien. 2 belangrijke spieren die de manier van trillen van je stemplooien mee bepalen zijn:
de Thyroarytenoideus, of kortweg de TA-spier of Vocalis: wanneer deze spier actief is, verkort ze de stemplooien.
de Cricothyroideus, of deCT-spier: deze spier is de antagonist en gaat o.a. de stemplooien uitrekken.
Als we onze stemplooien met een gitaarsnaar vergelijken, wordt het vast duidelijker: hoe dunner de snaar, hoe hoger de toon.
Deze TA-spier en de CT-spier moeten dus goed op mekaar afgestemd worden. Zijn ze dat niet, dan hoor je de zogenaamde stembreuk waarover we je binnenkort meer vertellen.
Wanneer je in je borstregister zingt of spreekt, zit je in een TA-dominant register. De TA-spier heeft de overhand. in deze animatie kun je de trillingsbeweging zien. Het rode gedeelte is de TA-spier. Je kan in je borststem stevig wat volume toevoegen. Op een gegeven moment zal je voelen dat je plafond bereikt is en je niet meer hoger kan in je borststem. Dan neemt de CT-spier de hand en schakel je naar je kopstem. Het contactoppervlak tussen de stemplooien wordt kleiner.
Kopstem of M2
Je kopstem kan de hogere noten met gemak aan. Wanneer je je hand op je borst legt, voel je geen trillingen. Het lijkt wel alsof het trillen nu in je hoofd plaatsvindt. Maar terwijl die ene zangeres die hoge noten krachtig en luid kan zingen, klinkt jouw stem zachter en ieler. Dat is helemaal normaal. Al kan je, wanneer je je stem op een gezonde manier traint, ook in je kopstem luider en krachtiger leren zingen. Toch zal er altijd een verschil in volume blijven met je borstem. Ook de klankkleur zal anders zijn.
In het begin zal je merken dat je kopstem dikwijls heser klinkt. Daar is niets mis mee, tenzij je luider wil leren zingen in M2. Dan moet je je stemplooien volledig leren sluiten. Dit doe je best met een goede vocal coach die jou de juiste oefeningen kan aanraden.
En wat zit er tussenin?
Waar men vroeger alleen maar naar de borst- en kopstem refereerde, leren goed getrainde zangcoaches zangers ook in mixed voice te zingen. Wanneer je deze technieken leert, kan je makkelijk schakelen tussen de M1 en M2, terwijl je de stemkleur behoudt die jij wil. Dat is een win-winsituatie voor jou én voor je stem.
Hoe dat precies zit, lees je in een volgende blog
Zelf ook zin gekregen om te leren zingen?
1Wikipedia,(2020, 10/4), Vocal Registers, Geraadpleegd op 3/12/2020, van https://en.wikipedia.org/wiki/Modal_voice en https://en.wikipedia.org/wiki/Falsetto
2By Olek Remesz (wiki-pl: Orem, commons: Orem) - Own work, modified SVG version of PD picture from Gray's Anatomy., CC BY-SA 2.5, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3492701